ព្រឹត្តិការណ៍ដ៏អស្ចារ្យនិងគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលក្នុងសប្ដាហ៍នេះ គឺជាការរំលឹកឡើងវិញនូវភាពភ័យរន្ធត់ដែលប្រទេសនេះបានជួបប្រទះក្នុងរយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ។ យើងបានស្ថិតនៅទីនោះសម្រាប់ពេលវេលាសំខាន់ៗមួយចំនួនក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីៗនេះ៖
ពិធីបុណ្យសពរបស់បិតារបស់លោក Bashar al-Assad គឺលោក Hafez al-Assad ។ ការ“ចាកចេញ”របស់លោកគឺមានភាពស្ងប់ស្ងាត់និងសុខសាន្តជាងការដកខ្លួនរបស់កូនប្រុសលោកក្នុងសប្ដាហ៍កន្លងទៅនេះ។ អស់រយៈពេលប្រមាណ ៣០ ឆ្នាំមកហើយ លោកបានគ្រប់គ្រងប្រទេសស៊ីរីដោយកណ្ដាប់ដៃដែក។ ធ្វើឲ្យប្រទេសដែលមានភាពរញ៉េរញ៉ៃខាងនយោបាយមានស្ថេរភាព ប៉ុន្តែដោយវិធីដ៏ឃោរឃៅ។ បង្ក្រាបក្រុមឧទ្ទាមអ៊ីស្លាមនិងអ្នកដែលត្រូវជាប់នៅក្នុងការបាញ់ប្រហារនៅក្នុងទីក្រុង Hama (ដែលក្រុមឧទ្ទាមសព្វថ្ងៃនេះបានឆ្លងកាត់ដោយសេរី) សម្លាប់មនុស្សរហូតដល់ ៤០,០០០ នាក់នៅទីនោះ។
ពិធីបុណ្យសពរដ្ឋ (រួមទាំងមានការចូលរួមពីលោកស្រី Madeline Albright រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនៅពេលនោះ) ដែលយើងបានសង្កេតឃើញគឺត្រូវបានគ្រប់គ្រងយ៉ាងល្អ រហូតដល់មានអ្នកសោកស្តាយម្នាក់បានប្រាប់យើងថា “មនុស្សគ្រប់គ្នាស្រឡាញ់លោក”។ ខ្ញុំបានកត់សម្គាល់នៅក្នុងរឿងរបស់ខ្ញុំថា “មរតករបស់លោកនឹងនៅតែមានជារៀងរហូត…សម្រាប់ការល្អឬអាក្រក់”។ ក្នុងសប្ដាហ៍នេះ វាគឺជារឿងអាក្រក់។ ផ្នូរនិងប្រាសាទរបស់លោកត្រូវបានក្រុមឧទ្ទាមបំផ្លាញនិងដុតនៅក្នុងទីក្រុងកំណើតរបស់លោក។
តែ ១១ ឆ្នាំក្រោយមក ការបះបោរបានកើតឡើង។ វាគឺជាសាខាមួយទៀតនៃការបះបោរនិទ្ទណ្ឌភាពអារ៉ាប់ក្នុងឆ្នាំ ២០១១ ដែលបានផ្ទុះឡើងនៅទូទាំងមជ្ឈិមបូព៌ា។ របបរបស់លោកបានផ្លាស់ប្ដូរពីការប្រើប៉ូលីសដើម្បីបង្ក្រាបការតវ៉ាដោយសន្តិវិធីទៅជាការប្រើប្រាស់កងទ័ពដើម្បីទម្លាក់គ្រាប់បែកលើកន្លែងស្ថិតនៅរបស់ក្រុមឧទ្ទាម។ ចាប់ខ្លួននិងធ្វើទារុណកម្មសត្រូវដែលគេហៅថា។
យើងបានទៅទីនោះក្នុងឆ្នាំ ២០១២ ជាក្រុមមេឌៀលោកខាងលិចមួយក្នុងចំណោមក្រុមតែមួយគត់នៅពេលនោះ។ យើងបានឃើញទីក្រុង Homs ដែលរងការខូចខាតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលជាទីក្រុងមួយទៀតដែលក្រុមឧទ្ទាមបច្ចុប្បន្នបានឆ្លងកាត់ដោយមិនមានការតស៊ូ។ សម្ដីរបស់ខ្ញុំនៅលើកាមេរ៉ានៅពេលយើងសង្កេតមើលការវាយប្រហារทางอากาศនិងការបាញ់កាំភ្លើងធំរបស់កងទ័ពស៊ីរីប្រឆាំងនឹងចំណុចសំខាន់នៃទីក្រុងនោះគឺ៖ “អ្នកកំពុងមើលប្រទេសមួយដែលកំពុងធ្វើសង្គ្រាមជាមួយខ្លួនឯង”។
យើងបានដើរលេងតាមដងផ្លូវដែលរងការខូចខាតដែលអ្នកកាសែតអាមេរិកសម្រាប់ The London Times គឺលោកស្រី Marie Colvin ត្រូវបានសម្លាប់នៅដើមឆ្នាំនោះ។ យើងបានជៀសវាងការវាយប្រហារทางอากาศរបស់យើងនៅជិតមន្ទីរពេទ្យ។ ត្រូវបាន“ស្ទាក់ចាប់”នៅចំណុចត្រួតពិនិត្យរបស់កងទ័ពរដ្ឋាភិបាល។ កាមេរ៉ារបស់អ្នកថតរូប Pierre Zakrzewski ត្រូវបានយកទៅមួយរយៈ។ ហើយយើងបានឃើញអំពើហិង្សាដ៏សាហាវនៅទូទាំងតំបន់នោះ ការផ្ទុះមួយគោលដៅស្ថានីយទូរទស្សន៍រដ្ឋ…មួយទៀតនៅចំនុចប្រសព្វមួយនៅចំកណ្ដាលទីក្រុង Damascus ។
សំណួរអំពីភាពចលាចលនេះដែលយើងបានសួរលោក Bashar al-Assad ផ្ទាល់ក្នុងបទសម្ភាសន៍ផ្តាច់មុខដែលយើងបានធ្វើសម្រាប់ រួមជាមួយ ក្នុងឆ្នាំបន្ទាប់។ យើងបាននិយាយគ្នានៅវិមានដ៏ធំមួយដែលឥឡូវនេះត្រូវបានក្រុមឧទ្ទាមនិងពលរដ្ឋដែលចង់ដឹងចង់ឃើញវាយលុក (ទោះបីយើងត្រូវបានប្រាប់ក្រៅផ្លូវការថាលោកស្នាក់នៅភាគច្រើននៅក្នុងអាផាតមិនមួយនៅទីក្រុង Damascus ក៏ដោយ)។
យើងភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះអាកប្បកិរិយាស្ងប់ស្ងាត់របស់បុរសដែលដឹកនាំរបបដែលស្រេកឃ្លានឈាមនេះ។ លោកបានទទួលស្គាល់យ៉ាងជាសាធារណៈចំពោះយើងថាលោកមានអាវុធគីមីប៉ុន្តែនៅតែអះអាងថាលោកមិនបានប្រើវាទេ។ (របបនេះទទួលខុសត្រូវចំពោះការវាយប្រហារអាវុធគីមីកាលពីខែមុន ដែលបានសម្លាប់មនុស្សជាងមួយពាន់នាក់)។
លោកក៏បានអះអាងថាការតវ៉ាដោយសន្តិវិធីរបស់ប្រជាជន ដែលបានក្លាយទៅជាសង្គ្រាមស៊ីវិល ឥឡូវនេះត្រូវបានដឹកនាំ“៨០-៩០% ដោយ Al-Qaeda”។ យើងបានជំទាស់នឹងតួលេខនោះហើយបានសួរថាតើការបះបោរដែលកំពុងកើនឡើងគឺជាការព្យាករណ៍ដែលបំពេញខ្លួនឯងឬទេ? រដ្ឋាភិបាលវាយប្រហារកាន់តែខ្លាំង កាន់តែមានមនុស្សអាក្រក់កាន់តែច្រើន។ ហើយយើងបានសួរលោក Assad ថាតើលោកចែករំលែកការខកចិត្តរបស់មនុស្សជាច្រើនដែលលោកអាចបានធ្វើការងារបានល្អជាងសម្រាប់ប្រទេសស៊ីរីបន្ទាប់ពីការស្លាប់របស់បិតារបស់លោកឬទេ? “ខ្ញុំនៅតែជាអ្នកកែទម្រង់” លោកបាននិយាយដោយមិនសូវបង្ហាញអារម្មណ៍។ ខណៈដែលសំឡេងកាំភ្លើងរបស់ក្រុមឧទ្ទាមត្រូវបានឮនៅខាងក្រៅជញ្ជាំងវិមាន។
មួយឆ្នាំក្រោយមក យើងស្ថិតនៅព្រំដែនស៊ីរី-ទួរគីនៅពេលដែលការបះបោរពិតជាបានធ្វើឲ្យខូចខាត។ យើងបានសង្កេតមើលពេលដែលក្រុមភេរវករ ISIS ដែលថ្មីប៉ុន្តែមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់ បានប្រយុទ្ធជាមួយកងកម្លាំងការពារជនជាតិ Kurd នៅលើដីនិងការវាយប្រហារทางอากาศរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានវាយប្រហារគោលដៅនៅក្នុងទីក្រុង Kobani ដែលមានសារសំខាន់។ ផ្សែងដ៏ធំសម្បើមពីការផ្ទុះគ្រាប់បែកនាទីម្ដងៗ។ ជ័យជម្នះចុងក្រោយរបស់ជនជាតិ Kurd និងសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានគេហៅថាជាចំណុចរបត់មួយ។ នៅពេលនោះ សង្គ្រាមបានក្លាយជាជម្លោះសកលជាមួយ ISIS – និងបាទ Al-Qaeda និងក្រុមជីហាដផ្សេងទៀតបានចូលទៅក្នុងប្រទេសស៊ីរីដើម្បីទទួលបានប្រទេសនេះឱ្យបានច្រើនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ របប Assad ត្រូវបានសង្គ្រោះ (សម្រាប់មួយរយៈ) ដោយប្រទេសរុស្ស៊ី អ៊ីរ៉ង់និងកងកម្លាំងតំណាងរបស់ខ្លួន Hezbollah ដែលបានធ្វើសង្គ្រាមភាគច្រើន។ នៅពេលដែលសម្ព័ន្ធមិត្តទាំងបីនេះចុះខ្សោយនិង/ឬត្រូវបានរំខានដោយសង្គ្រាមរបស់ពួកគេ ក្រុមឧទ្ទាមបានវាយប្រហារ រំដោះប្រទេសនិងផ្តួលរំលំរបប Assad ។
ក្នុងសប្ដាហ៍នេះ យើងបានទាក់ទងជាមួយមន្ត្រីសំខាន់មួយរបស់យើងនៅប្រទេសស៊ីរីក្នុងអំឡុងពេលនោះ។ លោកបានសរសេរនៅក្នុងអ៊ីមែលមួយចំនួនពាក្យដ៏សំខាន់៖ “វាជាពេលមួយដ៏អស្ចារ្យ…រហូតមកដល់ពេលនេះល្អណាស់”។ ប្រជាជនស៊ីរីកំពុងអបអរសាទរចំពោះការបញ្ចប់របបផ្តាច់ការ។ ពួកគេកំពុងត្រឡប់ទៅផ្ទះដែលពួកគេត្រូវបានបង្ខំចេញដោយសង្គ្រាម។ ពួកគេស្វែងរកយ៉ាងខ្លាំង ពេលខ្លះដោយក្តីរីករាយ ឬដោយក្តីអស់សង្ឃឹម នៅក្នុងពន្ធនាគារដែលប្រជាពលរដ្ឋរបស់ពួកគេត្រូវបានគេចាប់ខ្លួននិងធ្វើទារុណកម្ម។ មនុស្សកន្លះលាននាក់ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងរយៈពេល ១៣ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ មនុស្សរាប់លាននាក់រងរបួសនិងរងគ្រោះ។ សេដ្ឋកិច្ចគឺជាគ្រោះមហន្តរាយ។
ប៉ុន្តែមិត្តរបស់ខ្ញុំក៏បានសរសេរបន្តទៀតថា “ខ្ញុំមានការប្រុងប្រយ័ត្នបន្តិចអំពីអ្វីដែលអាចកើតឡើង…និងបំពេញចន្លោះ”។ ក្រុម HTS ដែលបានដឹកនាំការបះបោរនេះមានទំនាក់ទំនងពីមុនជាមួយ Al-Qaeda ហើយនៅតែស្ថិតក្នុងបញ្ជីភេរវកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ មេដឹកនាំរបស់វាគឺលោក Ahmad al-Sharar ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា Abu Mohammed al-Golani គឺជាជីហាដសុទ្ធសាធហើយទើបតែក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះបានផ្លាស់ប្ដូរ។ លោកនិងក្រុមនេះ រហូតមកដល់ពេលនេះ បាននិយាយពាក្យល្អ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មានក្រុមជាច្រើន និកាយសាសនានិងក្រុមបំបែកដែលនឹងត្រូវធ្វើការជាមួយគ្នាប្រសិនបើស៊ីរីថ្មីដែលមានសេរីភាពត្រូវបានបង្កើតឡើង។ វាជាកិច្ចការដ៏ធំមួយ។ សម្រាប់ប្រជាជនដែលមានមោទនភាពនៃប្រទេសដែលយើងបានស្គាល់ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ វាពិតជាមានតម្លៃសាកល្បង។
“`